بررسی کارکردهای گوناگون عکس های مستند اجتماعی بر اساس کارکردهای زبان (نظریه ارتباطی یاکوبسن)

اگرچه مستندسازیِ وقایع و رویدادهای جامعۀ انسانی، از اهداف عکاسی مستند اجتماعی است؛ اما عکاس مستند اجتماعی، صرفا به رونگاری از واقعیت و وقایع‌نگاری گزارش‌گونه نمی‌پردازند؛ بلکه به گزینش و ترکیب عناصر و وقایع جامعۀ انسانی می‌پردازد و با قاب‌گذاری بر قطعه‌ای از واقعیتی اجتماعی در لحظه‌ای معین از زمان، عکسی می‌آفریند که مخاطب را به تماشا، تفکر، تأمل و داوری فرامی‌خواند و حتی می‌تواند واکنشِ عملی او را نسبت به موضوعی برانگیزاند. درواقع، عکس‌های مستند اجتماعی به دلیل ماهیت اجتماعی‌شان، تأثیرات متفاوتی بر مخاطب می‌گذارند و به مانند زبان، کارکردهای مختلفی از خود بروز می‌دهند. ازاین‌رو، هدف از نگارش این مقاله، بررسی و تحلیل کارکردهای گوناگون عکس‌های مستند اجتماعی، بر اساس کارکردهای زبانیِ نظریۀ ارتباطی یاکوبسن است. همچنین، این پرسش مطرح می‌شود که عناصر اصلی در بروز کارکردهای عکس‌های مستند اجتماعی کدام‌اند؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و تطبیقی است. نتایج پژوهش بیانگر این است که در هر عکس مستند اجتماعی با غلبۀ یکی از کارکردهای: ارجاعی، عاطفی، ترغیبی و هنری، روبرو می‌شویم. به‌ بیان دیگر، عکاس مستند اجتماعی می‌تواند تنها به ارائۀ اطلاعات پیرامون موضوعی بسنده کند (کارکرد ارجاعی)، یا بینش و احساس خود را دربارۀ موضوعی بیان نماید (کارکرد عاطفی) و یا اینکه، با تحریک احساس و اندیشۀ مخاطب، او را به واکنش وادارد (کارکرد ترغیبی) و یا فارغ از این‌ها، به واسطۀ برجسته کردن ساختمان صوری عکس، حظی بصری به مخاطب ببخشد (کارکرد هنری). قاب و لحظۀ گرفتن عکس، از عناصر اصلی در بروز کارکردهای ذکرشده‌اند.